Zašto se želimo preseliti i što utječe na tu odluku

U sklopu znanstveno-istraživačkog HRZZ projekta Kvaliteta života u stambenim naseljima iz socijalističkog i postsocijalističkog razdoblja: komparativna analiza između Slovenije i Hrvatske (2020.-2023.) tijekom 2022. godine je na ukupnom uzorku od 2.236 kućanstava u Osijeku, Rijeci, Splitu i Zagrebu te Ljubljani i Mariboru provedena anketa o kvaliteti stanovanja i zadovoljstvu životom u odabranim stambenim naseljima (tzv. starima i novima). Autori stručne studije su Anđelina Svirčić Gotovac i Ratko Đokić iz Instituta za društvena istraživanja u Zagrebu, a cijeli ovaj projekt medijski podržava ZGRADOnačelnik.hr. U ovome tekstu bavimo se temom preseljenja.

Razmišljanje o mogućem preseljenju

U skladu s relativno visoko izraženim osjećajem povezanosti sa svakim od tri elementa stanovanja (stan, zgrada, naselje, op.ur.), I u Hrvatskoj i Sloveniji samo je manji dio sudionika izjavljivao da je u proteklim godinama razmišljao o preseljenju zbog svog nezadovoljstva stanom, zgradom ili naseljem (ocjena 4 ili 5 na skali od 1 – uopće nisam razmišljao do 5 – mnogo sam razmišljao).

Ipak, usporedba na nacionalnoj razini otkriva istaknutu razliku između dvije države: postoci sudionika koji su razmatrali preseljenje su primjetno veći u Hrvatskoj nego u Sloveniji, i to u oba tipa naselja i prema sva tri razmatrana elementa. Pri tome se dvije najveće razlike odnose na nova naselja: razlika u postotku sudionika između Hrvatske i Slovenije koji su u ovim naseljima razmišljali o preseljenju zbog nezadovoljstva stambenom zgradom, odnosno stanom iznosi 11, odnosno 10 jedinica.

Redoslijed razloga za preseljenje u starim i novim naseljima u Hrvatskoj bio je isti: najveći postotak sudionika je o preseljenju razmišljao zbog nezadovoljstva stanom, potom zgradom pa naseljem.

Ovakav redoslijed je zabilježen i u starim naseljima u Sloveniji, dok su stanovnici novih naselja kao razlog razmišljanja o preseljenju u jednakim postotcima navodili stan i naselje, nakon kojih je slijedila zgrada. Nadalje, u Hrvatskoj su postotci sudionika koji jesu razmišljali o preseljenju prema sva tri kriterija bili nešto veći u novim nego u starim naseljima, a u Sloveniji je to slučaj za element stambenog naselja te, s manje istaknutom razlikom, za stan.

Razlozi po gradovima

Ono što u analizi na razini hrvatskih gradova najviše privlači pažnju jesu neobično visoki postotci sudionika (preko 30 posto) koji su u oba tipa naselja u Rijeci razmišljali o preseljenju i to prema bilo kojem od tri razmatrana elementa.

S druge strane, u Osijeku su postoci sudionika koji su u kategoriji novih naselja izjavili da su razmišljali o preseljenju zbog bilo kojeg od tri elementa značajno niži (redom manji od 5 posto), što je rezultiralo istaknutim razlikama između starih i novih naselja u ovom gradu.

Interesantno je i to da je u Zagrebu i Splitu situacija bila obrnuta – sada su stanovnici novih naselja bili ti koji su prema sva tri pojedinačna kriterija češće razmišljali o preseljenju (u tom pogledu pridružuje im se i Rijeka prema kriteriju nezadovoljstva naseljem). Pri tome su stanovnici oba tipa naselja u Zagrebu i Osijeku te stanovnici starih naselja u Rijeci producirali isti redoslijed razloga za preseljenje, prema učestalosti razmišljanja o njima: na prvom mjestu je bilo nezadovoljstvo stanom, potom zgradom te naseljem. 

U preostale tri kategorije naselja (oba tipa naselja u Splitu i nova naselja u Rijeci) redoslijed razloga je bio obrnut: o preseljenju se najčešće razmišljalo zbog nezadovoljstva naseljem, potom zgradom i, na koncu, stanom.

Dva grada u Sloveniji su u ovom pogledu više ujednačena, s udjelima sudionika koji su razmišljali o preseljenju od 7 posto do 13 posto, ovisno o tipu naselja i gradu. Također, niti razlike između dva tipa naselja u svakom od gradova nisu bile istaknute, a najveća je bila ona prema kriteriju nezadovoljstva stambenim naseljem u Ljubljani (razlika od 5 jedinica u smjeru većeg udjela sudionika u novim naseljima).

Redoslijed razloga za preseljenje – nezadovoljstvo stanom, potom zgradom te naseljem – prema pripadaju-ćim postocima sudionika koji o njima jesu razmišljali zabilježen je u starim naseljima u Ljubljani i novim naseljima u Mariboru. U novim naseljima u Ljubljani ovaj redoslijed je bio nezadovoljstvo naseljem, zatim stanom te zgradom, a u starim naseljima u Mariboru zgradom, stanom pa naseljem.

Postotak sudionika koji su u proteklim godinama razmišljali o preseljenju zbog nezadovoljstva stanom, zgradom ili naseljem*, prema državi, gradu i tipu naselja

Odabir mogućih opcija za preseljenje 

Sudionike se također pitalo da za svaku od pet ponuđenih opcija procijene koliko je vjerojatno da bi ju odabrali kao stambeni izbor u slučaju preseljenja. Ponuđene opcije su bile:

• a) u isto stambeno naselje, ali u drugi stan
• b) drugo stambeno naselje izgrađeno prije 1991. godine
• c) drugo stambeno naselje izgrađeno nakon 1991. godine
• d) novoizgrađeno stambeno naselje (ne starije od pet godina)
• e) vlastita kuća

Slika niže prezentira kombinirane učestalosti odabira odgovora 'izabrao bih' i 'svakako bih izabrao' (na skali od 1 – uopće ne bih izabrao do 5 – izabrao bih), analizirane na razinama starih i novih naselja u Hrvatskoj i Sloveniji. Dok je 'ostanak u istom stambenom naselju, ali u drugom stanu' u starim naseljima u Hrvatskoj zauzimao četvrtu, a u novima treću poziciju po učestalosti odabira kao moguće opcije za preseljenje, u Sloveniji je ova opcija u oba tipa naselja bila na prvom mjestu.

Istovremeno, u Hrvatskoj su sudionici iz oba tipa naselja kao vjerojatnu opciju za preseljenje najčešće birali 'vlastitu kuću', a na drugom mjestu 'novoizgrađeno stambeno naselje (ne starije od pet godina)'. U Sloveniji su ova dva odabira izmjenjivali drugu i treću poziciju između dva tipa naselja. Zajednička za obje države bila je opcija preseljenja 'u drugo stambeno naselje izgrađeno prije 1991. godine' kao najmanje privlačan izbor u slučaju preseljenja.

U gradovima u Hrvatskoj kao stambeni izbori koji su češće od ostalih bili isticani kao vjerojatni u slučaju preseljenja bili su 'vlastita kuća' ili 'novoizgrađeno stambeno naselje (ne starije od pet godina)' u oba tipa naselja u Splitu, Rijeci i Osijeku. Izuzetak je bio Zagreb, u kojem je opcija 'ostanka u istom stambenom naselju, ali u drugom stanu' bila najučestalija u starima, a druga po učestalosti u novim naseljima. Opcija preseljenja 'u drugo stambeno naselje izgrađeno prije 1991. godine' činila se najmanje privlačnom sudionicima iz oba tipa naselja u Splitu i Osijeku te onima iz novih naselja u Zagrebu.

Interesantno je da je najmanje popularna opcija u starim naseljima u Zagrebu bila preseljenje u 'novoizgrađeno stambeno naselje (ne starije od pet godina)', a u Rijeci – i to u oba tipa naselja – 'ostanak u trenutnom stambenom naselju'. Tako se pokazalo da bi se Riječani najradije preselili iz naselja u kojima sada žive, a Zagrepčani se pak iz starih naselja većinom ne bi selili. 

U Sloveniji je u oba tipa naselja u Ljubljani opcija 'ostanka u istom stambenom naselju' po vjerojatnosti odabira u slučaju preseljenja bila na prvom mjestu. Na drugom mjestu je bila 'vlastita kuća' u starim i 'novoizgrađeno naselje (ne starije od pet godina)' u novim naseljima. U odnosu na Ljubljanu, u Mariboru je pozicija prva dva odgovora u oba odgovarajuća naselja zamijenjena. Stanari starih naselja u najvećem su postotku birali preseljenje u 'vlastitu kuću', a potom ostanak u 'istom stambenom naselju, ali u drugom stanu'. U novim naseljima na prvoj poziciji bila je opcija preseljenja u 'novoizgrađeno naselje (ne starije od pet godina)', dok su se na drugoj poziciji odabiru 'ostanka u trenutnom stambenom naselju' pridružili još i preseljenjeu 'drugo stambeno naselje izgrađeno nakon 1991.' te preseljenje 'u vlastitu kuću'.

Zajedničko za sve četiri podskupine sudionika bilo je 'drugo stambeno naselje izgrađeno prije 1991.' kao najmanje popularna opcija za preseljenje što je i očekivano jer je taj tip naselja najstariji i treba najviše brige i održavanja.

Radi zaštite autorskog angažmana, drugi mediji/portali mogu preuzeti najviše 50 posto teksta objavljenog na ZGRADOnačelnik.hr stranicama uz navođenje poveznice na originalni tekst. Pročitajte više o uvjetima korištenja i autorskom pravima.

Ne zaboravite se prijaviti i na newsletter ZGRADOnačelnik.hr-a kako bismo vas povremeno obavještavali o različitim događanjima koje organiziramo kao i drugim korisnim savjetima i informacijama povezanima s pravima i obvezama (su)vlasnika zgrada i kuća i lakšeg upravljanja i održavanja nekretnina.

*U komentarima i mišljenjima izneseni su osobni stavovi autora i ne mogu se ni pod kojim uvjetima smatrati službenim stavovima Zgradonačelnik.hr-a. Zgradonačelnik.hr ne preuzima odgovornost za sadržaj ovog teksta.